به گزارش شبنم همدان به نقل از مهرخانه : همه ساله هفته آخر مهرماه را به سلامت زنان اختصاص می‌دهند تا به حساس‌سازی جامعه درباره سلامت زنان بپردازند و اطلاعات لازم را در حوزه سلامتی در اختیار آن‌ها قرار دهند. یکی از مشکل‌سازترین موضوعاتی که در این سال‌ها در حوزه سلامت زنان وجود دارد، بحث کم‌تحرکی و ورزش نکردن است. امسال ستاد برگزاری هفته مذکور، با توجه به این موضوع، موضوع فعالیت فیزیکی را به‌عنوان محور اصلی هفته سلامت زنان انتخاب کرده است. شعار امسال پویش هفته ملی «سلامت بانوان ایران» که از 24 الی 30 مهرماه برگزار می‌شود، «ورزش؛ نسخه رایگان سلامت زنان» است. محور آخرین روز این هفته «نقش فعالیت فیزیکی در پیشگیری از انواع سرطان‌ها در زنان» است.
سالیانه بیش از 90 هزار نفر دچار سرطان می‌شوند
براساس گفته‌های علی قنبری‌مطلق، رییس اداره سرطان وزارت بهداشت میزان بروز سالیانه سرطان در جهان از 14 میلیون نفر در سال 2012 میلادی به 25 میلیون نفر سال 2030 خواهد رسید که بیش از 70 درصد آن در کشورهای در حال توسعه رخ می‌دهد. در ایران نیز سالیانه بیش از 90 هزار نفر دچار سرطان می‌شوند که تا سال 2030 میلادی، با هفتاد درصد افزایش، به 155 هزار نفر خواهد رسید. میزان بروز سرطان در مردان ایرانی 134 نفر و در زنان نیز 128 نفر به ازای هر صد هزار نفر جمعیت است که کمتر از متوسط جهانی است، چراکه آمار متوسط جهانی در مردان 205 و زنان 165 نفر است.
با وجود اطلاعاتی که مطلق در مورد میزان بروز کمتر سرطان در ایران داده است، شاهد کمتر بودن میزان بقای بیمار هستیم. به گفته او میزان بقای 5 ساله سرطان پستان به‌عنوان شایع‌ترین سرطان زنان ایرانی، 71 درصد است که در مقایسه با آمار 89 درصدی آمریکا کمتر است و همچنین بقای 5 ساله سرطان روده بزرگ در ایران 41 درصد است که در مقایسه با آمریکا کمتر است، چراکه در آمریکا این میزان 65 درصد است.
سرطانهای زنانه و تأثیر ورزش بر این بیماری
برخی سرطان‌ها صرفاً در زنان رخ می‌دهد و برخی از آن‌ها به‌صورت مشترک بین مرد و زن وجود دارد. شایع‌ترین سرطان زنانه، سرطان پستان است. علاوه بر آن سرطان تخمدان، سرطان رحم و سرطان دهانه رحم، سرطان‌هایی است که به‌طور خاص صرفاً در زنان دیده می‌شود. البته به ندرت ممکن است مردان نیز مبتلا به سرطان پستان شوند.
(در همین زمینه: سرطان‌هایی که فقط سراغ زنان می‌آیند/ راه‌های پیشگیری و درمان)
متخصصان یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از سرطان را اصلاح سبک زندگی می‌دانند. ورزش یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که افراد با روی آوردن به آن می‌توانند تا حدودی از ابتلای خود به سرطان پیشگیری کنند. به همین منظور به بررسی انواع سرطانهای زنانه و تأثیر ورزش در پیشگیری از آن می پردازیم.
سرطان پستان
میزان شیوع سرطان پستان در سال 88، 7582 مورد بود که البته در حال افزایش است. این آمارها نشان از اهمیت بسیار زیاد توجه به سرطان پستان دارد که زنان می‌توانند با خودآزمایی‌هایی در تشخیص زودهنگام این بیماری نقش داشته باشند.
(در همین زمینه: روش‌های تشخیص و درمان زودرس سرطان پستان/ خودآزمایی پستان چیست و چگونه باید انجام شود؟)
در كشور ما اوج فراواني سرطان پستان در بین زنان در دهه چهار و پنج عمرشان است که طبق گفته بسیاری از پزشکان يك دهه پايين‌‌تر از آمارهای جهانی است. به همين دليل توصيه مي‌شود تمام زنان زیر 40 سال به فاصله یک تا دو سال توسط پزشک معاینه شوند و از این سن به بعد، هر سال به پزشک مراجعه کنند. درواقع از چهل سالگي به بعد بايد علاوه بر معاينات، ماموگرافي (تصويربرداري از پستان) هم سالانه انجام شود تا با تكرار اين بررسي‌‌ها به‌صورت منظم، بتوان سرطان پستان را در مراحل اوليه شناسايي و نسبت به درمان قطعي آن اقدام کرد.
سن، سابقه فامیلی، عوامل ژنتیکی و هورمونی و اولین حاملگی بالای 30 سال از عوامل خطر سرطان پستان است. علایم ابتلا شامل توده یا تومور پستان، ترشح از نوک پستان، تغییرات پوست و نوک پستان می‌شود که البته در مراحل اولیه کاملاً بدون علامت است و به همین دلیل ماموگرافی توصیه می‌شود. توده بدون درد شایع‌ترین علامت سرطان پستان است که در حدود 75 درصد موارد توسط خود بیمار یا معاینه ماهیانه کشف می‌شود.
روش‌های پیشگیری از سرطان پستان
برای پيشگيرى از ابتلا به سرطان پستان توصيه مى‌شود به چربى‌هايى كه مصرف مى‌كنيد، دقت كنيد. قطعاً بسيارى از انواع چربى‌ها، سبب افزايش سطح استروژن در بدن مى‌شود كه خود خطر ابتلا به سرطان سينه را افزايش مى‌دهد. همچنین طبق تحقيقات به‌عمل آمده زنانى كه حداقل چهار ساعت در هفته ورزش مى‌كنند در مقايسه با زنانى كه فعاليت بدنى ندارند، 37 درصد كمتر به سرطان پستان مبتلا مى‌شوند.
(در همین زمینه: همه آن‌چه لازم است درباره سرطان پستان بدانیم)
سرطان تخمدان
میزان شیوع سرطان تخمدان در سال 88، 1077 مورد یعنی3.3 درصد بود. اصولاً سرطان تخمدان سرطان شایعی نیست، اما جزو سرطان‌هایی است که آمار مرگ و میر بالایی دارد؛ یعنی زمانی که سرطان ایجاد می‌شود، احتمال این‌که بیمار به‌طور کامل درمان نشود، زیاد است. بر این اساس چهارمین علت مرگ بر اثر سرطان در زنان سرطان تخمدان است که آمار شیوع بالایی ندارد.
شیوع بیشتر این بیماری در سنین بعد از یائسگی است. البته یک‌سری از سرطانهای تخمدان وجود دارد که از خود تخمک‌ها منشأ می‌گیرند یا از سلول‌های جنسی که متأسفانه در افراد جوان و در سنین قبل از بلوغ هم ممکن است بروز کند.
علایم اولیه مشخصی ندارد
این سرطان علایم مشخص و دقیقی ندارد، اما ممکن است علایم به صورت دردهای مبهم شکمی، سوءهاضمه، احساس سنگینی، اختلال در قاعدگی و خونریزی در افراد یائسه بروز کند. البته زمانی که این بیماری پیشرفت می‌کند، به‌صورت تورم شکم و تجمع مایع داخل شکم خود را نشان می‌دهد. گرچه علایم مشخصی برای تشخیص بیماری وجود ندارد، اما توجه به برخی نکات می‌تواند در پیشگیری و تشخیص زودهنگام آن مؤثر باشد؛ از جمله سابقه خانوادگی فرد در ابتلا به سرطان‌هایی مثل تخمدان و یا پستان.
روش‌های درمان/ شانس باروری
روش درمانی در این سرطان با توجه به مرحله پیشرفت بیماری متفاوت است. اگر بیماری در مراحل اولیه باشد و شخص قصد بارداری داشته باشد، امکان حفظ تخمدان مقابل به شرطی که درگیر نباشد وجود دارد، اما اگر هر دو تخمدان درگیر سرطان شده باشند، ممکن است که شانس حفظ آن‌ها برای باروری دیگر وجود نداشته باشد و ناچاراً بعد از درمان و جراحی و برداشتن تخمدان‌ها، فرد از روش‌های کمک باروری استفاده کند.
روش‌های پیشگیری
برای کسانی که از نظر ژنتیکی مستعد هستند، بهترین روش پیشگیری استفاده از قرص‌های ضدبارداری است که معمولاً مصرف 5 سال این قرص‌ها موجب کاهش قابل توجهی در ابتلا به سرطان تخمدان می‌شود؛ البته در کنار معاینات دوره‌ای سالیانه. همچنین به تعداد معدودی از زنان که از نظر ژنتیکی مستعد این بیماری هستند، جراحی‌های پیشگیرانه توصیه می‌شود. معمولاً بعد از سن 40 سالگی که دیگر فرد قصد بارداری ندارد، توصیه می‌شود برای کاهش ابتلا به سرطان تخمدان یا پستان، توسط جراح، تخمدان‌ها از بدن زن خارج شود.
جدای از آن‌چه گفته شد بسیاری از کارشناسان برای کمک به پیشگیری از سرطان تخمدان مصرف غذاهای کم‌چرب، پرفیبر و کاهش مصرف گوشت قرمز و همچنین بارداری را پیشنهاد میکنند. بررسی‌‌ها نشان داده‌‌اند در زنانی که باردار شده‌‌اند نسبت به زنانی که باردار نشده‌‌اند، احتمال خطر سرطان تخمدان ۳۰ تا ۶۰ درصد کاهش یافته و اگر اولین فرزند یک زن قبل از ۳۰ سالگی او به دنیا آمده باشد، این خطر بیشتر کاهش می‌یابد.
سرطان رحم
در سال 88 سرطان رحم 937 مورد یعنی 2.8 درصد بود. مهم‌ترين تومور خوش‌خيم، فيبروم رحم است. فيبروم‌ها شايع‌ترين تومور خوش‌خيم رحم هستند. اين تومورها بيشتر در حدود ۴۰ سالگي پيدا مي‌شوند. يک زن ممکن است در يک زمان چند فيبروم داشته باشد. در بيشتر موارد فيبروم علایمي ندارند و احتياج به درمان هم ندارند ولي بايد توسط پزشک کنترل شوند. برحسب اندازه و محل تومورها، بعضي مواقع علایمي مانند خونريزي نامنظم، ترشح و تکرر ادرار وجود دارد.
وقتي فيبروم‌ها سبب خونريزي شديد شوند و با فشار روي اعضاي مجاور ايجاد درد کنند، درمان جراحي يا طبي انجام مي‌گيرد. وقتي زن به سن يائسگي مي‌رسد، فيبروم‌ها کوچک مي‌شوند و در پاره‌اي موارد خود‌به‌خود از بين مي‌روند.
تومورهاي بدخيم
اين تومورها بافت‌ها و اعضای مجاور را مورد حمله قرار مي‌دهند و همچنين از راه جريان خون و لنف به تمام نقاط بدن منتشر مي‌شوند. سرطان رحم به استخوان‌ها، ريه‌ها و کبد انتشار مي‌يابد. خونريزي غيرعادي به‌خصوص بعد از يائسگي، شايع‌ترين علامت سرطان رحم است. سرطان رحم معمولاً بعد از يائسگي ايجاد مي‌شود و به همين سبب خونريزي‌هاي دوران يائسگي نبايد ساده تلقي شود. خونريزي و ترشح غيرعادي به‌خصوص بعد از يائسگي يا خونريزي زياد هنگام عادت ماهانه، اشکال يا درد در هنگام ادرار کردن، مقاربت دردناک و درد در ناحيه لگن می‌توانند از علایم سرطان رحم باشند.
سن بالا، درمان با استروژن، چاقي، ديابت و فشار خون بالا، ساير سرطان‌ها، نژاد سفید، نازائي، نامنظم بودن عادت ماهانه و يائسگي ديررس از عوامل خطرساز این سرطان هستند. برخی از این عوامل خطر مانند چاقی و در پی آن دیابت و فشار خون بالا با ورزش کردن قابل پیشگیری است.
درمان
درمان اغلب به روش جراحي صورت مي‌گيرد و در مواردي هم از اشعه‌درماني استفاده مي‌شود. تعداد کمي از بيماران با شيمي‌درماني و هورمون‌درماني معالجه مي‌شوند.
سرطان دهانه رحم
سرطان دهانه رحم نیز از دیگر سرطانهای ویژه زنان است که نباید آن را با سرطان رحم اشتباه گرفت. سالانه نیم میلیون نفر در جهان به سرطان دهانه رحم یا سرویکس دچار می‌شوند. رفتارهای پرخطر جنسی یکی از علل عمده زمینه‌ساز ابتلا به این بیماری است. این سرطان به‌عنوان دومين علت مرگ ناشی از سرطان در زنان، پس از سرطان پستان شناخته می‌شود. درواقع این سرطان از رشد بافت سرطانی بدخیم از ناحیه گردن رحم نشأت می‌گیرد و به‌طور نامنظم و فزآینده‌ای تکثیر می‌شود.
پزشکان معتقدند از آن‌جا كه تبديل مرحله نهفته این سرطان به فاز تهاجمی آن سال‌ها طول می‌كشد، مي‌توان با انجام سالانه تست پاپ‌‌اسمير (نمونه سلولي گردن رحم)، سرطان اين ناحيه را در مراحل زودرس شناسايی و در جهت درمان به موقع آن اقدام کرد. تحقیقات نشان می‌دهد از زمان به‌كارگيری تست پاپ‌‌اسمير، مرگ و مير ناشی از اين بيماری به ميزان 70 درصد كاهش يافته است؛ به همین خاطر پزشکان توصیه میکنند سالی یک‌بار این نمونه‌گیری توسط متخصص زنان يا مامای ورزيده صورت گیرد.
خونریزی؛ مهم‌ترین مشخصه سرویکس
شیوع این بیماری عمدتاً در سنین پس از یائسگی بوده و مهم‌ترین مشخصه آن «خونریزی» است که ممکن است این خونریزی پس از یائسگی اتفاق بیفتد یا به‌صورت خونریزی‌های نامرتب، حول و حوش سن یائسگی باشد. در مراحل پیشرفته بیماری، شایع‌ترین علت؛ خونریزی غیرطبیعی واژینال است. فشار یا درد لگنی و تورم پاها نیز از دیگر علایم این بیماری است. درواقع ویروس HPV را می‌توان از علل اساسی سرطان دهانه رحم ذکر کرد که دارای انواع پرخطر و کم‌خطر است؛ نوع کم‌خطر آن اغلب باعث زگیل تناسلی شده و نوع پرخطر آن بیشتر تبدیل به سرطان می‌شود. البته هر زنی در طول زندگی خود احتمال ابتلا به این ویروس را دارد که حدود ۹۰ درصد این عفونت‌ها به خودی خود بهبود می‌یابند. سن بالای 50 سال، عدم تجربه زایمان، یائسگی دیرهنگام، چاقی و اضافه وزن بیش از ۱۰ کیلوگرم فرد را در معرض ابتلا به این بیماری قرار می‌دهد.
(در همین زمینه: انجام معاینات دوره‌ای سالانه؛ مهم‌ترین عامل پیشگیری از سرطان دهانه رحم)
چگونه از ابتلا به این بیماری پیشگیری کنیم؟
انجام معاینات دوره‌ای سالانه یکی از مهم‌ترین عوامل پیشگیری است. انجام تست پاپ‌اسمیر یک سال پس از اولین مقاربت باید صورت بگیرد. یک روش دیگر، واکسن HPV است. با تزریق این واکسن برای سنین بین ۱۴ تا ۲۶ سال به‌خصوص در سنین قبل از ازدواج، می‌توان جلوی سرطانهای احتمالی را گرفت. همچنین عوامل چاقی و اضافه وزن را می‌توان با انجام ورزش حذف کرد.
سایر سرطان‌ها
سرطان معده و روده بزرگ نیز از جمله سرطانهای شایع در کشور است که بین هر زنان و مردان مشترکا اتفاق می‌افتد. یکی از اصلی‌ترین عامل بروز سرطان روده و پستان، چاقی است که متأسفانه شیوع چاقی به‌ویژه در زنان زیاد بوده، به گونه‌ای که 30 درصد زنان ایرانی چاق هستند. سرطان معده نیز رابطه مستقیمی با تغذیه و چگونگی مصرف مواد غذایی دارد.
لزوم انجام ورزش در بیماران تحت درمان
در دهه‌های گذشته عموماً تصور می‌شد که بیمار مبتلا به سرطان باید دائماً در حال استراحت باشد اما چند سالی است که متخصصان به اهمیت انجام ورزش زیر نظر پزشک در بهبود سریع‌تر بیماری تأکید میکنند. به گفته دكتر شهرزاد خسروي، متخصص پزشكي ورزشي و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي ورزش مي‌تواند براي بيماران سرطاني مفيد باشد و عوارض ناشي از بيماري و درمان‌هاي مختلف را كاهش دهد. بيماري سرطان مي‌تواند موجب بروز مشكلات متعددي براي بيماران شود و علاوه بر آن، درمان‌هاي مختلف بيماري مانند جراحي، راديوتراپي و شيمي‌درماني هم عوارضي براي بيمار ايجاد مي‌كند. يكي از شايع‌ترين مشكلاتي كه اين افراد با آن روبه‌رو هستند، احساس خستگي است و آن‌ها معمولاً به دليل ماهيت بيماري و همچنين عوارض درمان‌هاي مختلف، دچار خستگي مزمن و مشكلات روحي فراواني مي‌شوند.
کاهش عوارض ثانویه با ورزش
براساس گفته‌های این متخصص فعاليت‌هاي ورزشي احتمال بروز عوارض ثانويه را نيز كاهش مي‌دهد؛ مثلاً ممكن است اين افراد به دليل داروهايي كه دريافت مي‌كنند، بيشتر در معرض خطر بيماري‌هاي قلبي باشند كه به كمك ورزش مي‌توان احتمال ايجاد چنين مشكلاتي را نيز كاهش داد. علاوه بر اين، بسياري از كساني كه دچار سرطان مي‌شوند، ممكن است به سرطان ديگري هم مبتلا شوند كه به كمك ورزش مي‌توان از ايجاد سرطان‌هاي ثانويه هم پيشگيري كرد.
ورزش باید زیر نظر پزشک باشد
با وجود تأکید متخصصان به انجام ورزش در بیماران مبتلا به سرطان، خسروی اذعان می‌کند که شايد برخي بيماران به دليل بيماري يا داروهايي كه مصرف مي‌كنند، نتوانند فعاليتي را با شدت زياد انجام دهند، اما بدون شك به كمك پزشك معالج و با مشورت او مي‌توانند فعاليت مناسبي را انتخاب كرده و آن را انجام دهند. ورزش‌هايي خاص براي بعضي از انواع سرطان‌ها تأثير بيشتري دارد و در نتيجه بايد متناسب با مشكلات و نوع سرطان و شرايط هر بيمار، فعاليت فيزيكي مناسب او انتخاب شود. ورزش نه تنها مي‌تواند از بروز عوارض ناشي از درمان سرطان پيشگيري كند، بلكه نقش مهمي نيز در كاهش ميزان مرگ و مير اين بيماران دارد.
ورزش و بهبود وضعیت روحی بیماران
او بیماری سرطان را همراه با مشكلات روحي و رواني مختلفي مانند افسردگي و اضطراب می‌داند و معتقد است که براساس مطالعات بيماراني كه ورزش مي‌كنند از نظر افسردگي و اضطراب شرايط بهتري دارند. علاوه بر اين، ورزش موجب خواب راحت‌تر مي‌شود و درد بيمار را هم كنترل مي‌كند.
انتهای پیام/ص
نسخه مناسب چاپ
دیدگاه شما